Dual use-goederen zijn producten, diensten en technologieën die zowel voor civiele als militaire doeleinden gebruikt kunnen worden. Voorbeelden zijn computerchips, motorblokken en sommige chemische stoffen. Sinds het ingaan van de Europese sancties tegen Rusland, geldt er een verbod of vergunningplicht voor de export van een groot aantal dual use-goederen naar Rusland (EU-verordening 2021/821, raadpleegbaar via rvo.nl).

Omzeilingsland
Onze analist vertelt: “De bank meldde dat een klant producten verkocht die vermoedelijk op de Europese lijst van gesanctioneerde goederen in relatie tot Rusland staan. Het viel ze ook op dat de producten werden verstuurd naar een land dat vaker gebruikt wordt voor omzeilingsroutes. Dit zijn veelal landen waar geen handelsverbod geldt met Rusland. Bij sanctie-ontwijking zie je vaak dat verboden goederen dan eerst naar een omzeilingsland worden gestuurd, waarna ze via dat land alsnog Rusland binnenkomen.”

Switch
Uit de analyse van de ongebruikelijke transactie bleek dat het inderdaad om gesanctioneerde goederen ging. En dat het bedrijf vóór de Oekraïne-oorlog, de goederen naar afnemers in Rusland exporteerde. Na de inval in Oekraïne en het ingaan van de sancties tegen Rusland, veranderde dat plotseling. “Het bedrijf ging vanaf dat moment zakendoen met allerlei bedrijven in omzeilingslanden. Transactieoverzichten en verkoopfacturen die de bank had meegestuurd met de melding, bevestigden dit.”

Onderzoek naar afnemers
De analist onderzocht de afnemers van de producten. “Het is belangrijk om te weten wie er achter deze bedrijven zitten. Uit onze analyse bleek bijvoorbeeld dat een van de bedrijven waar de dual use-goederen vanuit Nederland naartoe werden gestuurd, voornamelijk Russische aandeelhouders had. Op zich zegt dat nog niets. Daarom onderzochten we ook de afnemers van de afnemers om te achterhalen waar de goederen vervolgens mogelijk naartoe gingen. Uit onze analyse kwam naar voren dat de goederen via die afnemers vermoedelijk naar Rusland werden geëxporteerd.”

Stukjes van de keten
Bij sanctie-ontwijking zijn omzeilingslanden op papier vaak de eindbestemming van de dual use-goederen. Daar eindigt dan de traceerbare geldstroom. “Leg je de loep op de goederenstroom, dan zie je vaak dat deze veel verder gaat en – soms via verschillende landen – in Rusland eindigt. Bedrijven die bewust sancties ontwijken, proberen de stromen daarbij zo complex mogelijk te maken. Zo wordt er ook vaak gebruikgemaakt van tal van tussenpersonen of -bedrijven. Het zijn vaak stukjes van de keten. Door de combinatie van analyses op de geldstroom, goederenstroom en personen achter de betrokken ondernemingen, krijgen we hier zicht op. Meldingen van ongebruikelijke transacties vormen voor veel van die analyses het startschot en zijn dus ontzettend belangrijk om sanctie-ontwijking zoveel mogelijk tegen te gaan.”